7 Mart 2012 Çarşamba

Dokunmatik Patlayıcı

İsmine patlayıcı dedik ama öyle zararlı verecek patlayıcılardan değil. Büyük bir gürültü eşliğinde mor duman çıkarıyor. İlginç olan yanı çok kararsız olması nedeniyle en ufak harekette hatta rüzgarda bile patlaması!
Yapımına geçersek, amonyak çözeltisinin içine birazcık iyot  katalım.
Dipte Azot triyodür, NI3 , oluşacaktır. Şimdi karşımı bir filtre kağıdıyla çözüp ıslak katı maddeyi kurutalım.
Katı azot triiyodür parçacıkları ıslakken hiç birşey olmaz. Ancak bir bir süre sonra kuruyunca bir kuş tüyü ile patlatabilirsiniz. mor iyot dumanı ve N2 gazı verir.
Kuru maddeyi bir yerden bir yere taşıyamazsınız çok hassastır.Ayrıca yaparken 1-2 gr iyotla yapın daha fazlası yüksek gürültü ile kulak zarınıza zarar vermesin. Ve elbette videodaki gibi fazla miktarda üretip üstelik cam birde  kab kullanmayın bu işi tehlikeli hale getirir.


4 Mart 2012 Pazar

FİL MACUNU

Fil macunu , bir reaksiyona katalizör etkisini çarpıcı bir biçimde göstermesi açısından hoş bir deneydir.

Yeterince derişik Hidrojen peroksit çözeltisi içeren bir kaba (mesela %30), bir miktar sıvı sabun eklenerek karıştırılır.Bu karışıma potasyum iyodür ilave edilirse çok hızlı büyüyen bir köpük elde edilir.

Hidrojen peroksit H2O2(aq) --> H2O(s) + O2(g)
Reaksiyonuna göre parçalanır. Normalde bu parçalanma ısı ve ışık ortamında yavaş yavaş gerçekleşir. Bu sebepten dolayı hidrojen peroksit ışık geçirmeyen kaplarda saklanır.
Potasyum iyodür, peroksitin parçalanması için iyi bir katalizördür reaksiyonu çok hızlandırır.Bir anda açığa çıkan oksijen gazı sıvı sabunu aniden köpürtür.

KI' ün yanısıra PbO2 ve MnO2 de parçalanma için çok iyi birer katalizördür.


İyot + Alüminyum + Biraz da su

Katı iyot parçacıkları iyice ezilip toz haline gelmiş aluminyum ile karıştırılır. Ortama biraz su damlatılır ve reaksiyon renkli dumanlar verecek şekilde ilerler.

Kuvvetli bir yükseltgen ve kolay indirgenebilen bir bileşik!
Bu tip yanmalı reaksiyonların hepsinin mantığı aynıdır.REDOKS!
Aslında birçok reaksiyonda redoks vardır ancak reaksiyon için yükseltgenme ve indirgenme gücü çok yüksek olan bileşikler seçildiğinde sistem kendiliğinden reaksiyona girer ve bunun gibi gösteri deneylerini oluşturur:)

2 Al(s) + 3 I2(s) --> Al2I6(s)
4 Al(s) + 3 O2(g) --> Al2O3(s)

Reaksiyonda açığa çıkan dumanın çoğu görüldüğü gibi mordur. Alüminyumun iyotla reaksiyona girmesi egzotermik olduğundan açığa çıkan ısı ile iyot kolayca süblimleşerek mor bir renk alır.

Peki su ne işe yarıyor dersek, muhtemelen iyotu çözüyor ve alüminyumla temasını sağlayarak reaksiyonun başlamasını kolaylaştırıyor yani aslında katalizör.Gerçi iyot suda pek çözünmezya neyse.


Demir Kanaması

Demir III iyonları tiyosiyanat ile "demir lll tiyosiyanat" oluşturur.

FeCl3+ 3KSCN(suda) ---> Fe(SCN)3 + 3KCl


Bu bileşikte kan kırmızısına yakın bir renk verir. Peki kanama da nerden çıktı derseniz yapmanız gerekenler;
Potasyum tiyosiyanat çözelitisi hazırlayın.KSCN beyaz bir tozdur bi miktar alıp suda çözün renksiz bir çözelti meydana gelecektir.
FeCl3 ise böyle sarı-pas görünümünde elinize değince rengi elinize geçen bir maddedir.
Sulu çözeltisi haliyle sarı renkli olur.
Şimdi elinizi KSCN çözeltisi ile ıslatın. Ama kurutmayın birazcık ıslak kalsın.
Bıçak ya da kesici bir şeyi demir çözeltisine batırın.
Bu bıçağı KSCN sürdüğünüz elinize sanki kesiyormuş gibi hafiften değidirinice ortaya kesilmiş ve kanayan bir el görüntüsü oluşacaktır.

Zn + HCl

Reaksiyon çok basit aslında:
Zn + 2HCl -> ZnCl2 + H2

Hidrojen gazı yukarıdaki denklem uyarınca açığa çıkıp balonu şişiryor.
Şimdi olayı biraz kimyasal açıdan iredeleyim;
Peki çinko dışında başka bir metal de aynı tepkimeyi verir mi?
Alında bu sorunun cevabı elektrokimyada yatıyor. Metallerin oksitlenebilirlik derecelerini gösteren bir aktivite serisi vardır. Bu seriye göre;
K > Ca > Na > Mg > Al > Zn > Cr > Fe > Ni > Sn > Pb > Hidrojen > Cu > Ag > Hg > Au

Hidrojenin sağında kalan metaller asitle reaksiyona girip yükseltgenmeye pek hevesli değildirler ve dolayısıyla hidrojen gazı açığa çıkarmazlar.


Gliserin + KMnO4

Potasyum permanganat(KMnO4),
Gliserini yükseltger ve karışım kendiliğinden yanarak alev alır.

14KMnO4 + 4C3H5(OH)3 ---> 7K2CO3 + 7Mn2O3 + 5CO2 + 16H2O

Gliserin ve Potasyum permanganatın verdiği bu reaksiyon çok klasik bir denemedir.
KMnO4 güçlü bir yükseltgendir redoks titrasyonlarında sıklıkla kullanılır.
Gliserin el sabunlarında eli nemlendirip yumuşatması için kullanılır. Hayvansal veya bitkisel bütün yağlar gliserinin esterleridir.

Tavsiye:
Eğer ikisini karıştırınca reaksiyon ilk 1 dakikada gerçeklemiyorsa permanganatı biraz ezerek toz haline getirin. Böylece yüzey alanı artarak gliserinle daha kolay temas edecek duruma gelir ve dolayısıyla reaksiyon daha hızlı gerçekleşir. Bunun yanı sıra biraz su damlatmak ya da permanganatı azıcık ısıtmak da işinizi kolaylaştıracaktır